کتاب ملت عشق اثر الیف شافاک - رقعی

Melat Eshgh

شخص اول این رمان یک زن خانه‌دار آمریکایی به نام «اللا» است. این زن، بعد از بیست سال زندگی مشترک با همسر و فرزندانش، درگیر روزمرگی‌ می‌شود. او در آستانه‌ی چهل‌سالگی، تصمیم می‌گیرد تا اتفاقات و روند زندگی روزمره‌ی زندگی خود را تغییر دهد.‌ در ادامه اللا از طریق واسطه‌ای به متنی برخورد می‌کند که این متن در واقع در مورد شمس است و بازگوکننده‌ی حکایت مولانا و شمس. خواننده آرام آرام از طریق این زن با داستان عاشقانه‌ی او و بالطبع با مولانا، شمس و صوفی‌گری آشنا می‌‌شود. رمان به طور موازی در دو زمان با فاصله‌ی چند قرن روایت می‌شود. کتاب شرح رابطه مولانا و شمس است. روایت این کتاب بیش از آن که حکایت این دو عارف را بازگو کند، حول معرفی نوعی «مرام صوفیانه» می‌گردد. مرامی که در عمق ارتباط مولانا با شمس همیشه وجود داشته است. رمان دارای یک موضوع اصلی است: «عشق». حال این عشق گاه مفهوم زمینی به خود می‌گیرد و گاه مفهومی آسمانی.

می‌دانیم که «مولانا» به عنوان شاعری ایرانی که حالا در قامت یک شاعر جهانی از او نام می‌برند، با تصحیح «رینولد نیکلسون»، به ما معرفی شد و هنوز هم معتبرترین نسخه همین نسخه‌ی مصحح بریتانیایی آثار اوست. از طرفی با اینکه شخصیت و شعر مولانا را از فرهنگ ایرانی نمی‌توان جدا کرد، اما باید بپذیریم که نویسندگان و منتقدان ترک، بسیار بیشتر از هم‌صنفان ایرانیشان، در جهت شناساندن این شاعر به جهانیان کوشیده‌اند. فارق از فستیوال‌ها و شب‌شعرهای متفاوت، که برای بزرگداشت این شاعر، همه ساله برگزار می‌شود، نویسندگان ترک نیز بسیاری از آثار را برای شناخت بهتر این شاعر نوشته‌اند که اتفاقا مورد استقبال جهانی واقع شده و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. «الیف شافاک» یکی از این نویسنده‌ها و رمان «ملت عشق» یکی از این کتاب‌هاست. این کتاب تاکنون بیش از ۵۰۰ بار تجدید چاپ شده است و به اغلب زبا‌ن‌های جهان ترجمه شده است. رمان به طور موازی در دو زمان گذشته و حال روایت می‌شود. راوی زمان حال رمان، دانای کل است و راوی زمان گذشته راوی اول شخص است. همین تکنیک باعث شده است تا خواننده با شخصیت‌های این رمان احساس همذات‌پنداری کند.

نویسنده در خلال این رمان چهل قانون عشق را معرفی می‌کند. چهل قانونی که حکم رشته‌ای را دارد که روایت‌های متفاوت رمان را به هم پیوند می‌دهد. عدد چهل در آموزه‌های عرفانی و مذهبی بسیار پرکاربرد است. به نوعی همیشه اعتقاد بر این بوده است که طی‌کردن مراحل چهل‌گانه موجب رسیدن به نوعی رستگاری خواهد شد. رسم «چله نشینی» یکی از این رسوم است که موضوعی مهم در عرفان و مذهبی است: «منظور از چله نشینی (عبادت اربعین) در سیر و سلوک عرفانی، مراقبت چهل روزه از خود است، تا از این طریق باطن فرد به آمادگی لازم جهت دریافت حکمت و علوم الاهی نایل شود. بسیاری از عرفا و علمای شیعه بر اساس آیات و روایات به عبادت اربعین اهمیت داده و خود بدان عمل کرده اند.» از طرفی بسیاری سن چهل سالگی را به عنوان سن بلوغ و پختگی انسان می‌دانند. جالب اینجاست که «اللا» نیز در این رمان درست در سن چهل سالگی دچار تلنگری می‌شود که موجبات تغییر او را در زندگی فراهم می‌کند. در ابتدای رمان متوجه می‌شویم که قرار است او در طول داستان به تحولی دست پیدا کند.همین موضوع باعث خواهد شد که خواننده بیش از آنکه درگیر تعلیق داستانی شود، به چگونگی تغیرر و رشد شخصیت اصلی رمان توجه کند.

«ارسلان فصیحی» مترجم و ویراستار ایرانی است. او در دهه‌ی شصت برای فراگیری زبان و ادبیات ترکی، به ترکیه مهاجر کرد و با بازگشتش به ایران کار ترجمه ‌را به طور حرفه‌ای ادامه داد. ترجمه‌ِ آثار «اورهان پاموک» به فارسی از مهمترین کارهای او محسوب می‌شود. فصیحی در مورد ترجمه‌ی این کتاب می‌گوید: «در یک جمله می‌توانم بگویم سطر به سطر این کتاب سرشار از اندیشه و تفکر است. داستان این کتاب مروج عشق و محبت است اما این بار نویسنده از زاویه‌ای ساختارشکنانه به آن پرداخته و علیه تعصبات حرف زده است. هم چنین روایت زنانه این کتاب و ظرافت‌های خاص آن می‌تواند برای بسیاری از مخاطبان و به خصوص زنان جذاب باشد.از سوی دیگر وجود شخصیت‌های نام آشنایی همچون مولانا، شمس تبریزی، کیمیاخاتون و ... که در یک روایت موازی با شخصیت اصلی داستان قرار دارند از ویژگی‌های خاص این اثر است. الیف شافاک به عنوان یکی از پرفروش‌ترین نویسندگان معاصر در داخل و خارج از مرزهای کشور ترکیه شناخته می‌شود که همین آوازه او باعث شد بیش‌تر درباره کتاب‌هایش تحقیق کنم.»

«شافاک» یک نویسنده‌ی ترک‌تبار بوده که در فرانسه متولد شده است. این نویسنده، دکترای علوم سیاسی دارد و در سال 2004 موفق به دریافت درجه‌ی استادیاری از دانشگاه میشیگان شده است. او به مدت 4 سال ستون‌نویس روزنامه مشهور Time بوده است. این نویسنده‌ی چهل و پنج ساله تاکنون 9 رمان به زبان‌های ترکی، انگلیسی و فرانسوی نوشته است. او در یکی از رمان‌هایش به موضوع، «نسل‌کشی ارمنیان» اشاره کرده است که درست به همین خاطر، در دادگاه‌های ترکیه متهم به «اهانت به ترک بودن» شد. او در مصاحبه‌ای در مورد دلیل نگارش برخی از رمان‌هایش به انگلیسی گفته است: « حتی شاید بتوان گفت نگارش من به زبان انگلیسی مرا یک قدم به مردمم نزدیک‌تر کرد. در ترکیه ما اجازه خندیدن به سیاستمداران را نداریم و همین امر موجب می‌شود مردم از نگارش به زبانی دیگر در مذمت سیاست و جنگ استقبال کنند. به زعم من، رئوف‌ترین انسان‌ها، آنهایی هستند که هنوز در این قرن مطالبی درباره صلح می‌نویسند. هر چند که از سوی سیاستمداران و جنگ طلبان، دوست و دشمن، به بدترین شکل با ایشان رفتار می‌شود.»  شافاک، در سال 2012، برای کتاب «چهل قانون عشق»، نامزد جایزه بین‌المللی ادبی دوبلین (IMPAC) شد. این جایزه یکی از جوایز ادبی معتبر محسوب می‌شود. همچنین این نویسنده تاکنون برنده‌ی جایزه بهترین داستان از سوی انجمن نویسندگان ترکیه برای رمان «محرم»، جایزه بنیاد نویسندگان و روزنامه نگاران ترکیه شده است. رمان‌هایی از او که به فارسی ترجمه شد‌اند از جمله: «آینه‌های شهر و شپش پالاس» با ترجمه «تهمینه زاردشت»، رمان های «من و استادم » و «مَحرم» با ترجمه «صابر حسینی» و «ملت عشق» با ترجمه «ارسلان فصیحی».